کد مطلب:188460 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:240
گفتاری درباره ی امامت
همسفر: ابو جعفر، مدت 38 سال با پدر به سر برد و در سال 95 هجری به مقام امامت رسید. اولین سخن درباره ی امامت امام باقر علیه السلام پیام رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم به جابر بن عبدالله انصاری است.
جابر می گوید: روزی از پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم پرسیدم (اولی الامر) كه خدای تعالی اطاعت آنها را متصل و وابسته به اطاعت شما كرده است، چه كسانی اند؟
رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرمود: آنها جانشینان من و پیشوایان مسلمانان بعد از من هستند، اولین آنها علی بن ابیطالب علیه السلام و پس از او فرزندش حسن علیه السلام و سپس حسین علیه السلام و بعد از او علی بن الحسین علیه السلام و سپس محمد بن علی علیه السلام است كه در تورات به باقر به باقر علیه السلام معروف است و...
در جایی دیگر هم پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم به وسیله ی جابر به امام باقر علیه السلام سلام رسانده و به او پیامی دیگر داده است.
جوان: پیامش را از زبان محمد بن مسلم شنیده ام كه گفت:
[ صفحه 12]
روزی در كنار جابر بن عبدالله نشسته بودم كه امام سجاد علیه السلام همراه فرزند خردسالش، محمد، وارد شد، جابر محمد را در آغوش كشید و گفت: ای محمد! رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم به تو سلام رسانده و به من فرموده است:
ای جابر بعد از من عمر می كنی تا آن كه فرزندی از اولاد من به دنیا آید، فرزندی كه نامش نام من و عملش علم من است. او علم را سخت می شكافد. همین كه وی را ملاقات كردی، سلام مرا به او برسان. [1] .
همسفر: علاوه بر اخبار جابر از زبان پیامبر، درباره ی امامت امام باقر علیه السلام روایات و سخنانی دیگر نیز از او نقل شده است، البته می دانی كه امامت وابسته به دو پایه ی اساسی است، یكی شایستگیهای معنوی، اخلاقی و علمی و دیگری تأیید از سوی مبدأ آفرینش و معرفی پروردگار. این دو پایه ی اساسی امامت، از دو منبع قرآن و سنت پیامبر به دست می آیند و مصادیق واقعی آیاتی از قرآن كه بر امامت معصومین علیه السلام دلالت دارد، در روایات پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم و نصوحی كه در باب امامت ائمه آمده، موجود است.
[ صفحه 13]
جوان: آری به یقین چنین است، زیرا امامت مقامی والا، جایگاهی بس رفیع و خط امامت ادامه ی خط رسالت است.
بنابراین امام باید واجد همه ی خصلتهای عالی اسلامی و نمونه ی عملی مكتب پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم و معیار فضیلت باشد، تا عموم مردم در پناه رهبریهای وی از گمراهی نجات یابند. هر آینه كسانی كه از سوی خداوند برای احراز این مسؤولیت خطیر انتخاب می شوند به صفات والا و مواهب الهی آراسته اند. آنان در طول حیات خود كوچكترین گناهی را مرتكب نشده اند و به گفته ی پیامبر همچون كشتی نوحند، هر كه به آنها بپیوندد رهایی یابد و هر كه تخلف ورزد غرق خواهد [2] شد.
همسفر: علاوه بر سجایای اخلاقی و همان گونه كه پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم به بعد علمی امام باقر علیه السلام اشاره فرموده است، دل او از كودكی دریایی پهناور و چشمه ای جوشان از علم و حكمت شده به گونه ای كه هیچ كس در دانش و فضیلت، قدرت برابری با او را ندارد. علوم اسلامی از منبع وجودش سرچشمه گرفته و در دنیای اسلام توسعه یافته است. محضر مبارك امام مركز علما، دانشمندان، محققان و شعرا و خانه اش مكتب تربیتی اسلام و بیت علم و فضیلت است، مكانی كه مشتاقان و تشنگان دانش را به خود جذب كرده و هر كس با مسأله ای علمی یا مشكلی روبه رو می شود
[ صفحه 14]
به مجلس پربار آن حضرت شرفیاب شده و از منبع فیض و كمالش بهره می گیرد.
عبدالله بن عطاء مكی گوید: هیچ گاه دانشمندان را نزد كسی حقیرتر و كم مایه تر از آن گاه كه در خدمت ابوجعفر محمد باقرعلیه السلام بودند كوچك و كم مایه تر نیافتم. حكم بن عتیبه را علی رغم فراوانی علم و عظمت و جلالت قدری كه در میان دانشمندان داشت، در محضر حضرتش همچون كودكی كه ابجد خوان و به قولی چون گنجشكی ناتوان دیدم و گویی كودكی در خدمت معلم خود بود.
جوان: حقا چنین است و اكنون كه به مدینه می روم قصد دارم محضر پر بركت امام بهره مند شده و از خرمن دانشش خوشه ای چینم.
همسفر: آفرین بر تو و بر همه ی دانش پژوهانی كه تشنه ی یافتن حقیقت هستند، همچون پروانه هایی به دور شمع وجودش و بر گرد امام و رهبر خویش حلقه زده و به آیه ی: «فاسئلوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون [3] عمل می كنند.
و امام باقر علیه السلام فرمود: ما اهل ذكر بوده و سزاواریم كه مشكلات علوم را از ما بپرسید، منطق ما منطق الهی است و از مكتب:«ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی» [4] نشأت گرفته
[ صفحه 15]
است، و ندای: «سلونی قبل ان تفقدونی» [5] از جد بزرگوارمان امیر مؤمنان علیه السلام نیز شعار ماست جوان: علومی كه از سوی امام باقر علیه السلام منتشر می شود توجه شیعیان و اندیشمندان عصر خویش را جلب كرده است، زیرا مكتب علمی و تربیتی او آمیخته به سخاوت و بخشش است به گونه ای كه هزاران دانشمند در محضر او حضور یافته و فریفته ی ملكات و احسان و اكرام اویند، البته دانش گسترده ی امام درباره ی علوم گوناگون و بیان علمی وی درباره ی علوم قرآن و معارف اسلام اكتسابی نیست، بلكه از منبعی جوشان سرچشمه گرفته و لدنی است. [6] .
همسفر: واقعا چنین است علم هیچ یك از جانشینان بر حق پیامبر اكتسابی نیست. بدان معنی كه علم از راه تعلم و فراگیری به دست نیاورده اند، بلكه دانش آنها همانند علم پیامبر، لدنی است. دانش امام باقرعلیه السلام نیز همچون سایر ائمه از این سرچشمه نشأت گرفته است، لذا از خصایص امام این است كه او به تمام علوم و زبانهای دنیا و همه ی موجودات جهان آگاهی دارد. خدای تعالی آنها را از خلقت جمادات و نباتات و حیوانات و دیگر موجودات جهان هستی با خبر ساخته است، به گونه ای كه با اندك
[ صفحه 16]
توجهی هر گونه امر مجهولی از امور عالم برای ایشان روشن و معلوم می شود.
جوان: البته همین ویژگی آنها باعث شده است بتوانند در هر زمانی با نشر مبانی و مسائل اعتقادی و استدلال و روشنگری در این زمینه و تربیت معتقدانی چون محمد بن مسلم، زراره، هشام بن حكم و جابر بن یزید جعفی و همچنین با بیان روایات و احادیثی كه در كتب شیعه و سنی موجود است، چراغ روشن دین را روشنی بخش و نور افشان نگاه داشته و به آیندگان خود بسپارند.
همسفر: آری چنین است زیرا از محمد بن مسلم كه فقه اهل بیت و از یاران راستین امام باقر علیه السلام است شنیدم كه گفت: هر مسأله ای در نظرم دشوار می نمود از ابو جعفر می پرسیدم، تا جایی كه سی هزار حدیث از او سؤال كردم. حتی موقعیت امام باقر علیه السلام به گونه ای بود كه حكومتها نیز برای رفع مشكلات به امام علیه السلام روی می آوردند.
جابر می گوید: روزی از پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم پرسیدم (اولی الامر) كه خدای تعالی اطاعت آنها را متصل و وابسته به اطاعت شما كرده است، چه كسانی اند؟
رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرمود: آنها جانشینان من و پیشوایان مسلمانان بعد از من هستند، اولین آنها علی بن ابیطالب علیه السلام و پس از او فرزندش حسن علیه السلام و سپس حسین علیه السلام و بعد از او علی بن الحسین علیه السلام و سپس محمد بن علی علیه السلام است كه در تورات به باقر به باقر علیه السلام معروف است و...
در جایی دیگر هم پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم به وسیله ی جابر به امام باقر علیه السلام سلام رسانده و به او پیامی دیگر داده است.
جوان: پیامش را از زبان محمد بن مسلم شنیده ام كه گفت:
[ صفحه 12]
روزی در كنار جابر بن عبدالله نشسته بودم كه امام سجاد علیه السلام همراه فرزند خردسالش، محمد، وارد شد، جابر محمد را در آغوش كشید و گفت: ای محمد! رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم به تو سلام رسانده و به من فرموده است:
ای جابر بعد از من عمر می كنی تا آن كه فرزندی از اولاد من به دنیا آید، فرزندی كه نامش نام من و عملش علم من است. او علم را سخت می شكافد. همین كه وی را ملاقات كردی، سلام مرا به او برسان. [1] .
همسفر: علاوه بر اخبار جابر از زبان پیامبر، درباره ی امامت امام باقر علیه السلام روایات و سخنانی دیگر نیز از او نقل شده است، البته می دانی كه امامت وابسته به دو پایه ی اساسی است، یكی شایستگیهای معنوی، اخلاقی و علمی و دیگری تأیید از سوی مبدأ آفرینش و معرفی پروردگار. این دو پایه ی اساسی امامت، از دو منبع قرآن و سنت پیامبر به دست می آیند و مصادیق واقعی آیاتی از قرآن كه بر امامت معصومین علیه السلام دلالت دارد، در روایات پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم و نصوحی كه در باب امامت ائمه آمده، موجود است.
[ صفحه 13]
جوان: آری به یقین چنین است، زیرا امامت مقامی والا، جایگاهی بس رفیع و خط امامت ادامه ی خط رسالت است.
بنابراین امام باید واجد همه ی خصلتهای عالی اسلامی و نمونه ی عملی مكتب پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم و معیار فضیلت باشد، تا عموم مردم در پناه رهبریهای وی از گمراهی نجات یابند. هر آینه كسانی كه از سوی خداوند برای احراز این مسؤولیت خطیر انتخاب می شوند به صفات والا و مواهب الهی آراسته اند. آنان در طول حیات خود كوچكترین گناهی را مرتكب نشده اند و به گفته ی پیامبر همچون كشتی نوحند، هر كه به آنها بپیوندد رهایی یابد و هر كه تخلف ورزد غرق خواهد [2] شد.
همسفر: علاوه بر سجایای اخلاقی و همان گونه كه پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم به بعد علمی امام باقر علیه السلام اشاره فرموده است، دل او از كودكی دریایی پهناور و چشمه ای جوشان از علم و حكمت شده به گونه ای كه هیچ كس در دانش و فضیلت، قدرت برابری با او را ندارد. علوم اسلامی از منبع وجودش سرچشمه گرفته و در دنیای اسلام توسعه یافته است. محضر مبارك امام مركز علما، دانشمندان، محققان و شعرا و خانه اش مكتب تربیتی اسلام و بیت علم و فضیلت است، مكانی كه مشتاقان و تشنگان دانش را به خود جذب كرده و هر كس با مسأله ای علمی یا مشكلی روبه رو می شود
[ صفحه 14]
به مجلس پربار آن حضرت شرفیاب شده و از منبع فیض و كمالش بهره می گیرد.
عبدالله بن عطاء مكی گوید: هیچ گاه دانشمندان را نزد كسی حقیرتر و كم مایه تر از آن گاه كه در خدمت ابوجعفر محمد باقرعلیه السلام بودند كوچك و كم مایه تر نیافتم. حكم بن عتیبه را علی رغم فراوانی علم و عظمت و جلالت قدری كه در میان دانشمندان داشت، در محضر حضرتش همچون كودكی كه ابجد خوان و به قولی چون گنجشكی ناتوان دیدم و گویی كودكی در خدمت معلم خود بود.
جوان: حقا چنین است و اكنون كه به مدینه می روم قصد دارم محضر پر بركت امام بهره مند شده و از خرمن دانشش خوشه ای چینم.
همسفر: آفرین بر تو و بر همه ی دانش پژوهانی كه تشنه ی یافتن حقیقت هستند، همچون پروانه هایی به دور شمع وجودش و بر گرد امام و رهبر خویش حلقه زده و به آیه ی: «فاسئلوا اهل الذكر ان كنتم لا تعلمون [3] عمل می كنند.
و امام باقر علیه السلام فرمود: ما اهل ذكر بوده و سزاواریم كه مشكلات علوم را از ما بپرسید، منطق ما منطق الهی است و از مكتب:«ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی» [4] نشأت گرفته
[ صفحه 15]
است، و ندای: «سلونی قبل ان تفقدونی» [5] از جد بزرگوارمان امیر مؤمنان علیه السلام نیز شعار ماست جوان: علومی كه از سوی امام باقر علیه السلام منتشر می شود توجه شیعیان و اندیشمندان عصر خویش را جلب كرده است، زیرا مكتب علمی و تربیتی او آمیخته به سخاوت و بخشش است به گونه ای كه هزاران دانشمند در محضر او حضور یافته و فریفته ی ملكات و احسان و اكرام اویند، البته دانش گسترده ی امام درباره ی علوم گوناگون و بیان علمی وی درباره ی علوم قرآن و معارف اسلام اكتسابی نیست، بلكه از منبعی جوشان سرچشمه گرفته و لدنی است. [6] .
همسفر: واقعا چنین است علم هیچ یك از جانشینان بر حق پیامبر اكتسابی نیست. بدان معنی كه علم از راه تعلم و فراگیری به دست نیاورده اند، بلكه دانش آنها همانند علم پیامبر، لدنی است. دانش امام باقرعلیه السلام نیز همچون سایر ائمه از این سرچشمه نشأت گرفته است، لذا از خصایص امام این است كه او به تمام علوم و زبانهای دنیا و همه ی موجودات جهان آگاهی دارد. خدای تعالی آنها را از خلقت جمادات و نباتات و حیوانات و دیگر موجودات جهان هستی با خبر ساخته است، به گونه ای كه با اندك
[ صفحه 16]
توجهی هر گونه امر مجهولی از امور عالم برای ایشان روشن و معلوم می شود.
جوان: البته همین ویژگی آنها باعث شده است بتوانند در هر زمانی با نشر مبانی و مسائل اعتقادی و استدلال و روشنگری در این زمینه و تربیت معتقدانی چون محمد بن مسلم، زراره، هشام بن حكم و جابر بن یزید جعفی و همچنین با بیان روایات و احادیثی كه در كتب شیعه و سنی موجود است، چراغ روشن دین را روشنی بخش و نور افشان نگاه داشته و به آیندگان خود بسپارند.
همسفر: آری چنین است زیرا از محمد بن مسلم كه فقه اهل بیت و از یاران راستین امام باقر علیه السلام است شنیدم كه گفت: هر مسأله ای در نظرم دشوار می نمود از ابو جعفر می پرسیدم، تا جایی كه سی هزار حدیث از او سؤال كردم. حتی موقعیت امام باقر علیه السلام به گونه ای بود كه حكومتها نیز برای رفع مشكلات به امام علیه السلام روی می آوردند.
[1] جابر احاديث بسياري از پيامبر صلي الله عليه و اله و سلم روايت كرده و در نوزده غزوه با رسول اكرم صلي الله عليه و اله وسلم همراه بوده است. وي پس از رحلت پيامبر صلي الله عليه و اله و سلم در مسجد النبي مجلس درسي ترتيب داد و مردم از او كسب علم مي كردند. جابر آخرين فرد از اصحاب پيامبر صلي الله عليه و اله و سلم است كه در آخر عمر نابينا شد. او در سال 74 يا 77 هـ. ق و در سن 95 سالگي در مدينه در گذشت.
[2] پيامبر فرمود: «مثل اهل بيتي كسفينة نوح من ركبها نجا و من تخلف عنها غرق.».
[3] سوره ي نحل (16) آيه ي 3».
[4] سوره ي نجم (53) آيه ي: 3 و4.
[5] از من بپرسيد پيش از آن كه مرا از دست دهيد.
[6] لدني، منسوب به لدن: فطري، جبلي، خدادادي.
علم لدني: دانش ذاتي، علمي كه به الهام خداوند به دست آمده و بدون استاد فرا گرفته شود.